मंदिरात सापडले बुद्धाचे शिल्प!मद्रास उच्च न्यायालयाचे आदेश

मंदिरात सापडले बुद्धाचे शिल्प!मद्रास उच्च न्यायालयाचे आदेश

पुरातत्व विभागाने ताब्यात घेतले, पूजा थांबवली.

मद्रास उच्च न्यायालयाने अलीकडेच पुरातत्व विभागाला कोट्टई रोड, पेरीयेरी व्हिलेज, सेलम जिल्ह्यातील थलायवेट्टी मुनिप्पन मंदिराच्या मालमत्तेचा ताबा घेण्याचे निर्देश दिले होते, पुरातत्व विभागाने पुष्टी केल्यानंतर मंदिरातील मूर्ती भगवान बुद्धाच्या महालक्षणांचे चित्रण करते असे मत नोंदविले.

मंदिरात यापुढील पूजा करण्यासही न्यायालयाने प्रतिबंध केला आहे. न्यायमूर्ती आनंद व्यंकटेश यांनी निरीक्षण केले की हिंदू रिलिजिअस अँड चॅरिटेबल एंडॉवमेंट (एचआर अँड सीई) विभागाला थलाईवेट्टी मुनिअप्पनच्या शिल्पाप्रमाणे वागणूक देणे हे बौद्ध धर्माच्या तत्त्वांच्या विरोधात असेल.

सध्याच्या प्रकरणात, याचिकाकर्त्याने असा युक्तिवाद केला होता की, थलाईवेट्टी मुनिप्पन मंदिरातील मूर्ती भगवान बुद्धांची होती आणि अनेक वर्षांपासून बौद्ध धर्माचे अनुयायी तिची पूजा करत आहेत. तथापि, कालांतराने, या मूर्तीचे हिंदू देवतेत रूपांतर झाले आणि हिंदूंकडून तिची पूजा केली जात होती. प्रतिवादींनी मात्र असे सर्व दावे फेटाळून लावले. ही मूर्ती बुद्धाची होती की नाही, या वादावर घटनेच्या अनुच्छेद २२६ अन्वये न्यायालय निर्णय देऊ शकत नाही, असे निरीक्षण नोंदवल्यानंतर न्यायालयाने प्रधान सचिव आणि आयुक्त, पुरातत्व विभाग, तमिळ विकास यांना मंदिराची पाहणी करून अहवाल सादर करण्याचे निर्देश दिले. पक्षांच्या प्रतिस्पर्ध्याच्या दाव्यांचा तपशीलवार अहवाल. अहवाल तयार करताना याचिकाकर्त्याला वैयक्तिक सुनावणीची संधी देण्याचे निर्देशही प्रधान सचिवांना देण्यात आले. प्रधान सचिवांनी आपल्या अहवालात हे शिल्प कठोर दगडापासून बनवल्याचे न्यायालयाला सांगितले. आकृती कमळाच्या पीठावर अर्धपद्मासन म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या बसलेल्या स्थितीत होती. हात ध्यान मुद्रा मध्ये उभे आहेत. आकृती सागती होती, डोके कुरळे केस, उष्णीसा आणि लांबलचक कानातले यांसारखी बुद्धाची लक्ष्‍ण दाखवते. कपाळावर उरण दिसत नाही. आपल्या समारोपाच्या टिप्पण्यांमध्ये, प्रधान सचिवांनी, उपलब्ध पुरातत्व आणि ऐतिहासिक पुरावे काळजीपूर्वक तपासल्यानंतर, असे मत व्यक्त केले की या शिल्पात बुद्धाच्या अनेक महालक्षणांचे (महान गुणधर्म) चित्रण आहे.

या अहवालाने पुष्टी केली की शिल्पामध्ये बुद्ध चित्रित केले आहे, राज्य आणि आयुक्त (एचआर अँड सीई) यांना मालमत्तेच्या आत असलेल्या शिल्पाचे नियंत्रण कोणाकडे करायचे हे न्यायालयाला कळवण्याचे निर्देश देण्यात आले. मंदिराचा प्रभारी असलेल्या HR&CE द्वारे नियुक्त केलेल्या कार्यकारी अधिकाऱ्याने असे सादर केले की प्रकरणात  असलेल्या जागेला थलावेट्टी मुनिअप्पनचे मंदिर मानले जात होते आणि लोक पूजेसाठी येत होते. म्हणून, त्यांनी सादर केले की एचआर आणि सीई या जागेला मंदिर मानून त्यावर नियंत्रण ठेवत राहील. न्यायालयाने मात्र याला असहमती दर्शवली. पुरातत्व विभागाच्या अहवालात बुद्धाची प्रतिमा असल्याचे पुष्टी मिळाल्याने, त्याला मंदिर मानणे योग्य होणार नाही, असे मत न्यायालयाने व्यक्त केले. पुरातत्व विभागाला या मालमत्तेचा ताबा घेण्याचे आणि आतमध्ये बुद्धाचे शिल्प असल्याचे दर्शविणारा बोर्ड लावण्याचे निर्देश देण्यात आले होते. न्यायालयाने पुढे असे निर्देश दिले की सामान्य लोकांना या ठिकाणी भेट देण्याची परवानगी असेल परंतु शिल्पासाठी कोणतीही पूजा किंवा इतर समारंभ करू नयेत.

प्रकरणाचे शीर्षक पी. रंगनाथन आणि इतर वि. तामिळनाडू राज्य आणि इतर प्रकरण क्रमांक 2011 चा W.P.No.4715

उद्धरण 2022 LiveLaw (मॅड) 328

याचिकाकर्त्याचे वकील श्री. एस. साथिया चंद्रन प्रतिवादीचे वकील श्री. एस. यशवंत अतिरिक्त सरकारी वकील (R1, R2, R5), श्री. T.K. Saravanan,

सरकारी वकील (R3, R4 आणि R6)

…………………

चक्रधर मेश्राम दि. ०५/०८/२०२२